علائم، تشخیص، درمان و پیشگیری از سرمازدگی و یخ زدگی

سرمازدگی چیست؟

سرمازدگی به معنای یخ زدن یکی از بافت های بدن (معمولا پوست) می باشد. انگشتان دست و پا، گوش و بینی از اندام هایی هستند که بیشتر در معرض سرمازدگی قرار دارند.

سه درجه از سرمازدگی وجود دارد:

• سرمازدگی: که معمولا صورت، گوش ها و یا نوک انگشتان را تحت تاثیر قرار می دهد. در این حالت ممکن است پوست بی حس شود اما سرما باعث آسیب های دائمی به بافت نمی شود.
• سرمازدگی سطحی: در این حالت لایه پوست بیرونی تحت تاثیر قرار می گیرد.
• سرمازدگی عمقی: در این حالت پوست و اندام زیر آن، هر دو یخ می زنند. بسته به اینکه چه مدت و با چه عمقی بافت یخ زده باشد، احتمال بروز آسیب های برگشت ناپذیر و دائمی وجود دارد.

سرمازدگی به علت قرار گرفتن طولانی مدت در معرض هوای سرد و یا قرار گرفتن کوتاه مدت در هوای بسیار سرد به وجود می آید.

علائم سرمازدگی چه چیزهایی هستند؟

بسیاری از افراد در هنگام مواجه شدن با سرمازدگی و یا یخ زدگی دچار بی حسی می شوند. هنگامی که آن ناحیه دوباره گرم می شود و خون دوباره در آن جریان می یابد بسیاری از افراد احساس سوزن سوزن شدن، درد شدید، خارش و یا سوزش می کنند.

ممکن است پوست به رنگ سفید و یا زرد متمایل به خاکستری در بیاید و یا در سرمازدگی های شدید ممکن است پوست سیاه، سفت، مومی شکل و بی حس شود. اغلب در این مناطق تاول نیز مشاهده می شود.

چه کسانی در معرض خطر سرمازدگی قرار دارند؟

هر فردی که برای مدتی طولانی در معرض هوای سرد قرار بگیرد احتمال دارد که در نهایت به سرمازدگی دچار شود. معمولا افرادی که بیرون و در هوای سرد کار می کنند و یا ورزشکاران ورزش های زمستانی در صورتی که به اندازه کافی آمادگی و امکانات مقابله با سرما را نداشته باشند، بیشتر در معرض سرمازدگی قرار دارند.

برخی از افراد در مقابل سرما آسیب پذیرتر هستند از جمله:

• افراد کم سن و سال و یا مسن
• بیماران مبتلا به دیابت و یا سایر بیماری هایی که باعث گردش خون ضعیف می شوند.
• افراد مبتلا به ناراحتی های قلبی ای که باعث کاهش جریان خون به پوست می شوند.
• افراد سیگاری و یا افرادی که الکل مصرف می کنند.

پوشیدن لباس های خیس، همراه نداشتن لباس کافی و قرار گرفتن در مقابل وزش بادهای شدید می تواند میزان آسیب پذیری را افزایش دهد.

حتی افرادی که فکر می کنند تمام نکات ایمنی را رعایت کرده اند و لباس مناسب پوشیده اند نیز در معرض خطر سرمازدگی قرار دارند. تغییرات ناگهانی هوا و افت شدید دمای هوا و یا سایر حوادث پیش بینی نشده می تواند باعث غافلگیر شدن فرد شده و در نهایت منجر به بروز سرمازدگی شود.

درمان سرمازدگی یا یخ زدگی چگونه است؟

هر چه سریع تر از مکان سرد خارج شوید و لباس های خیس را در آورید. تمام لباس ها و حتی زیور آلات (مانند انگشتر و ...) را در آورید. سپس منطقه آسیب دیده را در آب گرم (نه داغ) قرار دهید.

اگر آب در دسترس نبود به کمک حرارت خود بدن، آن منطقه را گرم کنید. به عنوان مثال دستهای خود را زیر بغلتان قرار دهید و یا بینی، گوش ها و صورتتان را به وسیله ی دستتان گرم کنید. البته به یاد داشته باشید که آب گرم بهترین و مناسب ترین راه برای گرم کردن پوستِ سرمازده است.

در صورت مواجه با سرمازدگی و یا یخ زدگی از موارد زیر اجتناب کنید:

• گرم کردن بافت یخ زده در صورتی که امکان یخ زدن مجدد آن قبل از رسیدن به مراکز پزشکی وجود داشته باشد. این کار احتمال آسیب های دائمی را به بافت افزایش می دهد.
• مالش و یا ماساژ دادن پوست یخ زده و یا تاول های به وجود آمده. این کار نیز می تواند آسیب وارد شده به بافت را بیشتر کند.
• استفاده از حرارت خشک و مستقیم مانند استفاده از بخاری های برقی و آتش برای گرم کردن بافت یخ زده.

بسیاری از افراد ممکن است که همزمان با یخ زدگی، هیپوترمی (hypothermia – دمای بسیار پایین کل بدن) را نیز تجربه کنند که می تواند کشنده باشد. در چنین شرایطی دریافت مراقبت های فوری پزشکی بسیار مهم و ضروری می شود.

چگونه می توانم در امان بمانم؟

سرمای شدید، باد های تند، لباس های مرطوب و برنامه ریزی ضعیف مواردی هستند که به بروز آسیب های ناشی از سرما کمک می کنند.

اگر شما قصد دارید که در هوای سرد و در محیط باز فعالیت داشته باشید بهتر است به پیش بینی وضع هوا و هشدار هایی که در مورد طوفان و یا سایر شرایط های نا مساعد جوی داده می شود توجه بیشتری داشته باشید. از فعالیت های ورزشی مانند پیاده روی و یا کمپ زدن در هواهای سرد (سرد تر از آنچه که شما تا به حال تجربه کرده اید) اجتناب کنید.

این نکات را نیز به یاد داشته باشید:

• متناسب با شرایط آب و هوایی لباس بپوشید. توصیه می شود که چند لایه لباس بپوشید، لایه ای که با پوست تماس دارد به گونه ای باشد که رطوبت را از پوست بگیرد و لایه ای که با هوا در تماس است بهتر است که بادشکن باشد.
• دستکش های مخصوص هوای سرد بپوشید. دو جفت جوراب بپوشید و سعی کنید جوراب رویی پشمی باشد. کلاه و شال گردن مناسب به همراه داشته باشید.
• حرکت کنید. افزایش فعالیت های بدنی باعث می شود که بدن شما گرم بماند. اگر حس می کنید که انگشتان دست و یا پایتان دچار بی حسی شده اند آنها را تکان بدهید.
• از مصرف الکل قبل و یا در هنگام قرار گرفتن در معرض سرما خودداری کنید. ممکن است الکل باعث شود که شما متوجه نشوید بدنتان در معرض سرمای شدید قرار گرفته است و دمای بدنتان در حال کاهش است.
• سیگار نکشید. سیگار رگ های خونی را منقبض می کند و خطر سرمازدگی را افزایش می دهد.

توصیه می شود یک کیت اضطراری مخصوص آب و هوای سرد، پتو، لباس اضافه و چند بسته گرم کننده های شیمیایی به همراه داشته باشید. پیش بینی، برنامه ریزی و امکانات مناسب بسیار مهم است.