دویک چیست؟

 

 

دویک یک بیماری است شبیه ام اس که این روزها در ایران بیشتر شده. چه چیزهایی را باید در مورد این بیماری بدانید؟ ما به شما می گوییم

 

این بیماری مهلک را بشناسید

بعضی ها اصلا اسمش را هم نشنیده اند. بعضی ها آن را با ام اس اشتباه می گیرند. درست است که دویک و ام اس هر دو جز بیماری هایی هستند که در آن ها سیستم ایمنی بدن به خودش حمله می کند، اما تفاوت هایی دارند که دانستنشان برای همه لازم است و می تواند جان افراد را نجات دهد.

وقتی دکتر مسعود نبوی، عضو هیات مدیره انجمن مغز و اعصاب، در گفتگو با ایسنا گفت این بیماری در ایران رو به افزایش گذاشته، سوال ها و نگرانی های زیادی پیش آمد. سوال هایی که برای گرفتن جواب شان به سراغ دکتر یاراحمدی، متخصص نورولوژی رفته ایم.

تارا ذکائی

دویک چیست؟

این بیماری وقتی پیش می آید که سیستم ایمنی، خود بدن را مورد حمله قرار می دهد. هدف دویک اعصاب نخاعی و عصب بینایی است. به این صورت که فرد بیمار ممکن است به صورت ناگهانی فلج شود یا بینایی اش را از دست بدهد. نکته ای که مهم است همراه بودن حملات نخاعی و بینایی با هم است. به این صورت که فرد ممکن است دچار درد خیلی شدید در ناحیه کمر یا گردن شود و بعد از گذشت مدت زمانی که از چند روز تا چند سال متغیر است دچار حمله بینایی شود. البته برعکس این موضوع هم صدق می کند. یعنی ممکن است اول حمله بینایی اتفاق بیفتد و بعد اعصاب نخاعی درگیر شوند.

چرا دویک از ام اس خطرناک تر است؟

یکی از تفاوت های عمده دویک با ام اس در بدخیم بودن دویک است. بر خلاف ام اس که شایع ترین مدل آن دوره هایی از حمله و بهبود را به همراه دارد، حمله های دویک ممکن است به از بین رفتن ناگهانی و مانگار قدرت حرکت یا قدرت بینایی منجر شود. فردی که به ام اس مبتلاست ممکن است یک روز وقتی از خواب بیدار می شود متوجه کاهش بینایی یکی از چشم هایش شود، اما بعد از این حمله بینایی به صورت کامل یا تا حد زیادی برگردد.

 اما اتفاق بدی که در دویک می افتد این است: بعد از حمله، بافت ها از بین می روند و وقتی بافت از بین برود احتمال این که بشود بینایی یا قدرت حرکتی بیمار را به او برگرداند بسیار کمتر از زمانی است که فرد به ام اس مبتلا شده است. به همین خاطر تشخیص سریع این بیماری نقش بسیار مهمی در نجات جان بیمار دارد.

علایم دویک کدام ها هستند؟

در دویک معمولا چند علامت با هم بروز می کند:

 *حملات دردناک اعصاب نخاعی  که ممکن است از پشت شروع شود و به قسمت های جلوی بدن هم برسد.

*بی حس شدن ناحیه ای از گردن یا کمر به پایین

* از دست دادن کنترل ادرار و مدفوع یا عدم تخلیه کامل ادرار.

*تار دیدن و درد یک یا هردو چشم به خصوص موقع حرکت دادن چشم ها

*عدم تشخیص تفاوت رنگ ها به خصوص در طیف قرمز.

*گاهی وقت ها بین حملات نخاعی و بینایی فاصله می افتد. پس باید به این علایم دقت کرد و در صورت مشاهده سریعا به پزشک مراجعه نمود.

تفاوت های ام اس و دویک

شاید بتوان گفت این دو بیماری وجه مشترک زیادی دارند مثل این که عامل ژنتیک خیلی روی شان تاثیر گذار نیست. یعنی اگر کسی از اعضای خانواده دچار این بیماری شد احتمال این که وابستگان او هم به دویک یا ام اس مبتلا شوند بسیار کم است. اما در عوض وجوه تفاوت این دو میتواند به افتراغ آنها از یکدیگر کمک نماید.

 

سن ابتلا در ام اس: معمولا خانم ها در سنین 19 تا 24 سالگی و آقایان تا قبل از سی سالگی بیشتر به این بیماری مبتلا می شوند اما در دویک این سن برای خانم ها و برای آقایان معمولا از چهل سالگی شروع می شود.

 

منطقه ای که در آن زندگی می کنید: هر چقدر منطقه ای که در آن زندگی می کنید به استوا نزدیک تر باشد احتمال ابتلا به ام اس کمتر است. بر عکس با زیاد شدن فاصله از استوا و زندگی در مناطقی که به قطب ها نزدیک تر هستند این بیماری بیشتر می شود. اما دویک در آسیایی ها و آفریقایی ها شایعترست. به خصوص نوع خاصی از آن که در ژاپن دیده شده است.

اعصابی که درگیر می شوند: ام اس بیشتر روی  مغز تاثیر گذار است و از این طریق باعث اختلالات مختلفی می شود اما دویک معمولا اعصاب نخاعی و اعصاب چشم را با هم درگیر می کند.

شاید فقط یک بار حمله کند

دویک دو نوع دارد. دکتر یاراحمدی، متخصص نورولوژی در گفتگو با همشهری تندرستی اعلام کرد که این بیماری دو نوع دارد. در حالت اول  حمله و بهبود اندک برای بیمار پیش خواهد آمد. برای مثال در حمله به بینایی ممکن است بینایی چشم ها از 100 درصد به صفر برسد اما وقتی بهبود حاصل می شود ممکن است بینایی به پنجاه درصد برسد ولی هیچ وقت بینایی به  صد در صد نخواهد رسید.

اما نوع دوم این بیماری که نوع اپیزودیک نام دارد ممکن است شامل یک حمله شود. یعنی فرد فقط یک بار درد بسیار شدید در ناحیه گردن یا کمر به پایین را احساس کند و تا آخر عمر دچار حمله دیگری نشود. دکتر یاراحمدی می گوید:« هیچ کدام دلیل بهتر یا بدتر بودن این بیماری نیست. در نوع دوم ممکن است یک حمله چنان تخریبی به بار بیاورد که نوع اول در طی چندین سال و به صورت آهسته ایجاد می کند.»

علت ابتلا به دویک: سل و عفونتهای ویروسی، باکتریایی و یا قارچی

اما چه اتفاقی می افتد که این بیماری ایجاد می شود؟ مثالی که دکتر یاراحمدی برای توضیح دلیل ایجاد این بیماری می زند جالب توجه است: اگر سیستم ایمنی بدن را به سگ گله تشبیه کنیم و بدن را به گله گوسفندان، ممکن است سگ گله ناگهان هار شود و به جای گرگ به گوسفندان حمله کند.

 از لحاظ علمی بیماری های مثل سل یا عفونت های قارچی و محیطی با ورود به بدن، سیستم ایمنی را فعال می کنند. اما ممکن است بخشی از این باکتری ها یا ویروس ها شبیه سلول های خود بدن باشند. برای همین است که سیستم ایمنی علاوه بر این که به این بیگانه ها حمله می کند سلول های خودش را هم تخریب خواهد کرد. البته این اتفاقی نیست که همیشه بیفتد. در مورد بیماری دویک احتمال وجود این علت بیشتر است.

آیا استرس روی این بیماری تاثیرگذار است؟

هنوز در کتاب ها نتایجی از به دست آمدن جواب این سوال نیامده، اما به گفته دکتر یاراحمدی اخیرا مطالعاتی انجام شده که نشان می دهند احتمال تایید این مسئله هست. در افرادی که استرس و یا اضطراب خیلی زیادی دارند، ممکن است تنظیمات سیستم ایمنی به هم بریزد یا از بین برود. برای مثال وقتی استرس افراد بیشتر می شود احتمال ابتلای آن ها به سرماخورگی هم بیشتر می شود. دلیل این مسئله هم کاهش قدرت سیستم ایمنی بدن است. « احتمال این هست که استرس باعث برانگیخته شدن سیستم ایمنی و در نتیجه منجر به بیماری های خود ایمنی شود.»

هر تار دیدنی ام اس نیست!

تاری دید یکی از علایم شایعی است که خیلی ها، به خصوص خانم های جوان را دچار وحشت از ام اس و در این مورد، دویک  می کند. اما نکاتی که دکتر یاراحمدی به تندرستی گفت می تواند مقدار زیادی از نگرانی ها را برطرف کند: «در ام اس هم تاری دید هست.اما اکیدا لازم است بگویم هر کسی صبح بلند شد و دید یکی از چشم هایش تار شده به معنای ام اس نیست!  خیلی از مریض ها  پیش متخصص های دیگری می روند که اطلاع زیادی از مغز و اعصاب ندارند و به هر کسی با این علایم می گویند ممکن است ام اس باشد!  گفتن همین جمله به یک خانم جوان یعنی خراب کردن زندگی او!» اما واقعیت این است که آمارها چیز دیگری نشان می دهند:« طبق آخرین آمار ما، اگر بعد از گرفتن ام آر آی از کسی که التهاب عصب بینایی پیدا کرده پلاک هایی روی مغزشان دیده شود ممکن است در پنج سال آینده 56 درصد این افراد به ام اس مبتلا شوند. 44 درصد بقیه، ممکن است تا آخر عمرشان همین یک حمله را تجربه کنند. دید آن ها به صورت کامل برگردد و به زندگی عادی شان ادامه دهند.»

 

عده دیگری هم هستند که وقتی از آن ها ام آری آی گرفته شود هیچ پلاکی در مغزشان دیده نمی شود:«ممکن است کسی تاری دید داشته و بعد از دو هفته بهبود پیدا کرده باشد. احتمال ابتلای این افراد به ام اس طی پنج سال آینده حدود بیست و دو درصد خواهد بود.»

 

مثلث خطر شامل چه علایمی است؟

 سه علامت که در صورت مشاهده هر یک از آن ها باید هر چه سریعتر به پزشک متخصص نرولوژیست مراجعه کرد، در غیر این صورت ممکن است بیمار برای همیشه فلج شود. این علامت ها، شامل موارد زیر هستند:

زنگ خطر اول: اگر فرد حدودا چهل سال به بالا داشته باشد، ناگهان دچار درد شدید در ناحیه کمر شود. این درد می تواند از ناحیه گردن و کمر شروع شود به حتی به  جلوی سینه یا شکم هم سرایت کند.

زنگ خطر دوم: اگر فرد احساس بی حسی در پاها یا از ناحیه کمر به پایین داشته باشد و به زدن سوزن به پوست واکنش نشان ندهد.

زنگ خطر سوم: اگر فرد دچار بی اختیاری در کنترل ادرار یا مدفوع شود و یا حتی نتواند ادرار خود را به صورت کامل تخلیه کند.

ممکن است علت این موارد فقط دویک نباشد و به وجود سکته نخاعی یا توموری در نخاع برگردد. توموری که خونریزی کرده و اگر طی 48 ساعت عمل جراحی و خون آن تخلیه نشود به نخاع فشار آورده و فرد را برای همیشه فلج کند. بنابراین با مشاهده هر یک از این سه حالت بدون درنگ به پزشک مراجعه کنید.

 

چقدر جای نگرانی هست؟

واقعیت این است که خیلی ها در مورد ام اس و این بیماری نگران هستند، به خصوص خانم های جوان. اما دکتر یاراحمدی نکته ای طلایی را به خوانندگان همشهری تندرستی هدیه داد که مقدار زیادی از نگرانی ها را از بین خواهد برد: « هر ضایعه ای که بخواهد از نظر نورولوژی ارزشمند تلقی شود باید حداقل بیست و چهار ساعت طول بکشد و ادامه داشته باشد.» یعنی اگر خانمی ناگهان احساس تاری دید کرد و چند ساعت بعد مشکلش برطرف شده بود،لزوما ام اس ندارد. ایشان اضافه کردند:« به نظر من هیچ کس نباید در مورد بیماری های خود ایمنی و ام اس نگران باشد. ما مشکلات زیادی داریم که غصه شان را بخوریم! حالا اگرهر صبح بیدار شویم وغصه این را هم بخوریم که خدایا دویک نگیریم یا ام اس نگیرم که نمی شود! فقط باید هشیار باشیم.»

پزشکان چگونه تشخیص می دهند؟

چند راه برای تشخیص دویک هست. یکی از این راه ها بررسی مایع مغزی نخاعی و آزمایش خون است. پزشکان نمونه این دو را به آزمایشگاه  می فرستند . در صورتی که نوع خاصی از آنتی بادی در نتایج دیده شود احتمال ابتلا به این بیماری خواهد بود.

روش دیگر ام آر آی است. در دویک نتایج ام آری آی وجود پلاک ها را بیشتر در اعصاب نخاعی نشان می دهد. اما در مورد ام اس این پلاک ها معمولا در نواحی خاصی از مغز دیده می شوند. ضمن این که  سایر بخش های مغز در دویک سالم است.

 

سوم توجه به رفتار بیماری است که در آن اعصاب نخاعی و بینایی توام با هم درگیر می شوند.

آیا درمان پذیر است؟

هنوز درمانی قطعی برای این بیماری پیدا نشده اما در صورتی که بیمار فورا تحت درمان قرار بگیرد می توان کارهایی را برای جلوگیری از پیشرفت دویک انجام داد.

 وقتی بیمار دچار حمله شد ا و را فورا تحت درمان قرار گرفت  می توان با تزریق کورتون، سیستم ایمنی بدن او را از کار انداخت و مانع آسیب رساندن بدن به خودش شد.

اما در مواردی ممکن است کورتون چاره کار نباشد. در این صورت به سراغ تعویض پلاسمای خون می روند. بعد از انجام این مراحل و هنگام مرخص کردن بیمار، برای جلوگیری از حمله مجدد سیستم ایمنی داروهایی تجویز می شود که سیتوتوکسیک نام دارند و عوارض کمتری در مقایسعه با کورتون دارند و بعد از سه الی چهار ماه تاثیرات آن ها شروع می شود. این داروها به نوعی پیشگیری کننده هم هستند. روش دیگر درمانی توانبخشی است. همان طور که ورزش روی ام اس تاثیرات مثبت دارد فیزیوتراپی و ورزش های جسمی روی دویک هم تاثیرگذار هستند و در صورتی که بیمار بلافاصله بعد از حمله خودش را به پزشک برساند و بافت های او دچار مرگ نشده باشند، احتمال بازگشت بخشی از توانایی اش وجود خواهد داشت.