سل‌ (توبرکولوز) - tuberculosis(tb)

سل عبارت است از یک عفونت باکتریایی مسری حاد یا مزمن که به‌طور اولیه ریه‌ها را درگیر می‌کند ولی ممکن است به سایر اعضا گسترش یابد. سل دوران کودکی معمولاً محدود به قسمت میانی ریه‌ها است ولی ممکن است گسترش یافته، مننژیت ایجاد کند. سل در بزرگسالان معمولاً کلیه و ریه‌ها را درگیر می‌کند. سل زمانی تحت کنترل بود ولی عمدتاً به خاطر ایدز، فقر و سوءمصرف الکل و سایر داروها مجدداً ظهور کرده است.

علل بیماری

عفونت در اثر میکروب مایکوباکتریوم توبرکولوزیس. این میکروب در هوا از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. گاوها نیز مستعد هستند و می‌توانند سل را از طریق شیر غیرپاستوریزه منتقل کنند. سایر انواع مایکوباکتریوم نیز در حال شایع‌تر شدن هستند.

عوامل خطرساز

افراد بالای 20 سال.
نوزادان و شیرخواران.
بیماری مزمنی که مقاومت را کاهش داده باشد.
استفاده از کورتیزون یا داروهای سرکوبگر ایمنی. این داروها ممکن است سل غیرفعال را مجدداً فعال کنند.
شرایط زندگی شلوغ یا غیربهداشتی.
سوءمصرف الکل و دارو.
ایدز.
افراد بی‌خانمان.
بیماران خارجی یا پناهندگان.

پیشگیری

واکسیناسیون یا ب‌ث‌ژ (گونه‌ای از باکتری‌های ایجادکننده سل). این کار ممکن است از عفونت پیشگیری کند یا شدت و مدت عفونت را کاهش دهد.
درمان پیشگیرانه به مدت چند ماه با ایزونیازید در صورت مثبت بودن آزمون پوستی توبرکولین.
مقامات بهداشتی، واکسیناسیون و درمان پیشگیرانه را برای گروه‌های زیر پیشنهاد می‌کنند:
ـ افرادی که واکنش‌های مثبت به آزمون‌های سل دارند ولی علایم بیماری را نشان نمی‌دهند به‌ویژه کودکان زیر 5 سال.
ـ کودکان دارای واکنش‌های منفی به آزمون‌های سل در مناطقی که 20% یا بیش از 20% از همکلاسی‌ها واکنش‌های مثبت دارند.
ـ افراد سفرکننده به کشورهایی که سل در آن‌ها شایع است.
ـ افرادی که باید به مدتی طولانی داروهای سرکوبگر ایمنی یا کورتیزونی مصرف کنند.
ـ پس از گاسترکتومی (برداشتن معده) در بیمارانی که رادیوگرافی شواهد سل غیرفعال را نشان می‌دهد.
ـ افراد مبتلا به اسکولیوز.

درمان

آزمون‌های تشخیصی می‌توانند شامل آزمون پوستی توبرکولین، بررسی‌های آزمایشگاهی خون، بررسی خلط و رادیوگرافی قفسه سینه باشند. در صورت شک به سایر اختلالات، کشیدن مایع نخاع، برونکوسکوپی و بیوپسی از مغز استخوان ممکن است انجام شود.
ممکن است جدا کردن یا بستری کردن فرد مبتلا به سل لازم نباشد. این بیماری معمولاً قبل از تشخیص گسترش می‌یابد. بیماران احتمالاً 10 روز تا 2 هفته پس از درمان غیرعفونی می‌شوند.
گاه از شما درخواست می‌شود نمونه خلط 24 ساعته خود را برای بررسی آزمایشگاهی جمع کنید تا مشخص شود که آیا سل همچنان فعال است یا خیر.
رادیوگرافی‌های منظم پیگیری.

رژیم غذایی

رژیم غذایی خاصی ندارد.

فعالیت درزمان ابتلا به بیماری

استراحت در بستر تا زمانی که علایم محو شوند و آزمون‌ها از بین رفتن میکروب‌های سل را نشان دهند. ممکن است لازم باشد به مدت 6 ماه فعالیت‌های خود را محدود کنید.

درچه زمانی باید به پزشک مراجعه نمود

   در این شرایط به پزشک خود مراجعه نمایید.
اگر خود یا یکی از اعضای خانواده‌تان علایم سل را داشته باشید.
اگر علی‌رغم درمان، علایم پایدار بمانند یا بدتر شوند.
اگر شما دچار علایم جدید و غیر قابل توجیه شده‌اید. داروهای مورد استفاده در درمان ممکن است عوارض جانبی ایجاد کنند.

عواقب موردانتظار

معمولاً با درمان قابل علاج است. بدون درمان می‌تواند کشنده باشد. البته گونه‌های عودکننده، به آنتی‌بیوتیک‌های معمول مقاوم هستند.

عوارض احتمالی

آبسه ریه.
برونشکتازی.
بیماری انسدادی مزمن ریه.
نارسایی تنفسی.
گسترش عفونت به مغز، استخوان، ستون فقرات و کلیه‌ها.