بیماری ام اس (MS): علائم، علل، تشخیص و درمان ام اس

بیماری ام اس (MS) چیست؟

بیماری ام اس (MS) یک بیماریست که مغز و نخاع را تحت تاثیر قرار داده و منجر به از دست دادن کنترل عضلات، بینایی، تعادل و احساس (مانند بی حسی) می شود. در بیماری ام اس اعصاب مغز و نخاع توسط سیستم ایمنی خود فرد آسیب می بیند. بنابراین، بیماری ام اس را می توان در دسته ی بیماری های "خود ایمنی (autoimmune)" قرار داد.

بیماری های خود ایمنی بیماری هایی هستند که در آنها سیستم ایمنی بدن به اشتباه، به بافت های طبیعی و سالم بدن حمله کرده و آنها را نابود می کند (سیستم ایمنی بدن به طور طبیعی مواد خارجی مانند باکتری ها را هدف قرار داده و به آنها حمله می کند.) در بیماری ام اس (MS) سیستم ایمنی به اشتباه به مغز و نخاع که دو جزء از سیستم عصبی مرکزی هستند حمله می کند. دیگر بیماری های خود ایمنی عبارتند از بیماری لوپوس و آرتریت روماتوئید.

سیستم عصبی مرکزی از عصب هایی تشکیل شده است که این اعصاب نقش پیام رسان را در بدن بازی می کنند. هر عصب توسط یک ماده ی چرب که به آن "میلین" گفته می شود پوشانده شده که این ماده مانند یک عایق عمل کرده و به انتقال پالس های عصبی (یا همان پیام هایی که بین مغز و سایر اعضای بدن رد و بدل می شود) کمک می کند. این پیام ها حرکت عضلات را مثلا در هنگام راه رفتن و یا حرف زدن کنترل می کنند.

بیماری ام اس (Multiple Sclerosis) اسم خود را از جمع شدن بافت اسکار (Sclerosis) در مغز و/یا نخاع گرفته است. بافت اسکار یا پلاک (plaques) زمانی به وجود می آید که پوشش عایق و حفاظتی میلین از بین برود، به این فرایند دِمیلینه شدن (demyelination) گفته می شود. بدون میلین، سیگنال های الکتریکی که بین مغز و نخاع در جریان است، مختل و یا متوقف می شوند و از آن به بعد، مغز قادر نخواهد بود پیام ها را دریافت و ارسال کند. همین امر باعث خرابی و قطع ارتباط ها شده و منجر به بروز علائم بیماری ام اس خواهد شد.

با وجود اینکه اعصاب می توانند میلین را دوباره تولید کنند، اما سرعت تولید میلین به اندازه ای نیست که بتواند میزان تخریب آن را توسط بیماری ام اس جبران کند. نوع علائم، شدت آنها و منطقه و میزان گسترش بیماری ام اس تا حدود زیادی به مکان ایجاد بافت اسکار و شدت دمیلینه شدن بستگی دارد.

بر طبق آمار انجمن ملی ام اس آمریکا، این بیماری حدود 400000 آمریکایی را تحت تاثیر قرار داده و هر روز نیز تعداد افراد جدیدی به این بیماری دچار می شوند. بعد از بیماری تروما (trauma)، بیماری ام اس را می توان شایع ترین علت ناتوانی عصبی که در اوایل و اواسط سن بلوغ آغاز می شود، دانست.

بیماری ام اس در زنان نسبت به مردان، دو تا سه برابر شایع تر بوده و بروز آن در قبل از نوجوانی غیر معمول است. خطر ابتلا به این بیماری از سنین نوجوانی تا 50 سالگی وجود دارد، بعد از آن خطر ابتلا به تدریج کاهش می یابد.

علل بیماری ام اس (MS) چه چیزهایی هستند؟

هیچ کس مطمئن نیست چه چیزی باعث می شود که سیستم ایمنی بدن موجب بروز بیماری ام اس شود. برخی از دانشمندان معتقدند که این بیماری به علت ترکیبی از ژنتیک و چیزی در محیط که در سال های اولیه ی زندگی، فرد مبتلا در معرض آن قرار گرفته است، رخ می دهد.

علائم ام اس چه چیزهایی هستند؟

علائم بیماری ام اس از شخصی به شخص دیگر متفاوت است و در طول زمان نیز می تواند در یک فرد تغییر کند. شایعترین علائم اولیه عبارتند از:

• ضعیف شدن عضلات
• کاهش هماهنگی
• تاری و مبهم شدن دید
• درد چشم
• دو بینی

با پیشرفت بیماری ممکن است علائم دیگری مانند گرفتگی عضلات (اسپاسم)، درد، اختلال در کنترل ادرار و یا اختلالات شناختی نیز بروز کنند.

تشخیص بیماری ام اس چگونه است؟

تشخیص بیماری ام اس کار راحتی نیست زیرا که علائم این بیماری مبهم و اغلب زودگذر هستند. عواملی که پزشک متخصص برای تشخیص بیماری در نظر می گیرد عبارتند از:

• داشتن علائم بیماری ام اس (دو عدد و یا بیشتر). این علائم باید حداقل 24 ساعت وجود داشته و به صورت گاه به گاه در طول یک ماه گذشته اتفاق افتاده باشند.
• آزمایش MRI باید نواحی دِمیلینه شدن (ضایعات) را نشان دهد.

ممکن است پزشک متخصص آزمایش ها و تست های دیگری را نیز انجام دهد.

درمان بیماری ام اس چگونه است؟

دارو های مختلفی وجود دارند که برخی می توانند شدت و تعداد دفعات رخ دادن علائم بیماری ام اس را در مبتلایان به این بیماری کاهش داده و برخی دیگر از داروها نیز هستند که سرعت پیشرفت نوع خاصی از بیماری ام اس را کاهش می دهند.

انواع مختلف دارو های دیگری نیز وجود دارند که می توانند:

• حملات بیماری ام اس را کوتاه تر کنند.
• علائم بیماری ام اس (علائمی مانند درد، مشکلات ادراری و سفتی عضلات) را کم کرده و تسکین دهند.