ويتامين آ (A)

ويتامين A يكى از انواع ويتامين هاى محلول در چربى مى باشد و در بدن ذخيره مى شود. بخش عمده ويتامين A در كبد ذخيره مى شود و زمانى كه بدن به ويتامين A نياز دارد ، كبد مقدارى از آن را آزاد مى كند تا از طريق خون به سلول هاى بافت هاى هدف برسد.

ويتامين E در روده از ايجاد تغييرات شيميايى در ويتامين A جلوگيرى مى كند.

ويتامين A در بينايى خصوصاً ديد شب ، رشد طبيعى استخوان ها ، توليدمثل و سلامت پوست و غشاهاى مخاطى نقش دارد. همچنين اين ويتامين در بدن به عنوان يك آنتى اكسيدان عمل مى كند.

منابع ويتامين A بر دو نوع است :

١- نوع فعال اين ويتامين كه از منابع حيوانى بدست مى آيد و بطور مستقيم در اختيار بدن قرار مى گيرد و به آنها رتينوييدها گفته مى شود كه شامل رتينال و رتينول مى باشد.

٢- نوع پيش ساز ويتامين A كه به آنها پروويتامين گفته مى شود و توسط بدن به نوع فعال تبديل مى شود. اين نوع ويتامين A در ميوه ها و سبزيجاتى كه حاوى رنگدانه هاى زرد ، نارنجى و سبز تيره مى باشند وجود دارد و به آنها كاروتنوييد گفته مى شود. بتاكاروتن از معروف ترين كاروتنوييدها هستند.

ميزان نياز روزانه مردان به ويتامين A ، ٧٠٠ميكروگرم و زنان ٦٠٠ ميكروگرم است.

ميزان ويتامين A به دو صورت ، برحسب ميكروگرم و نيز بر حسب معادل رتينول (RE) سنجيده مى شود.

هر RE معادل است با ١/٠ ميكروگرم رتينول يا ٦/٠ ميكروگرم بتاكاروتن مى باشد.

بهترين  منابع ويتامين A شامل :

• سيب زمينى
• هويج ، اسفناج و فلفل
• كلم
• كدو تنبل و كدو حلوايى
• زردآلو
• طالبى زرد
• انبه
• جگر ( گاو و مرغ) و تخم مرغ

 

در هر ٥٠ تا ٢٠٠ گرم از هر يك از مواد غذايى ذكر شده حداقل ٠/١٥ ميكروگرم يا ١٥٠ RE ويتامين A وجود دارد.

 

نقش ويتامين A

ويتامين A در رشد بدن مخصوصاً در كودكان و كار صحيح دستگاه ايمنى و مخاط مثل مخاط روده و جلوگيرى از عفونت ها و بهبود بينايى افراد در نور كم مثل شب و حفظ سلامتى سطح چشم ، دفاع از بدن و سلامتى پوست نقش دارد.

بر اثر كمبود ويتامين A فرد دچار ضخامت و خشك شدن قرنيه چشم مى شود. به اين بيمارى گزروفتالمى گفته مى شود.

كمبود ويتامين A سبب شب كورى فرد خواهد شد ولى كمبود خيلى شديد به نابينايى منجر خواهد شد.

ويتامين A در فعاليت قلب و عروق و تنظيم فشار خون نيز نقش دارد.

ويتامين A در بهبود زخم هاى پوست ، جوش ها و عوارض پوستى نيز نقش دارد و كمبود ويتامين A سبب دير درمان شدن زخم ها مى شود.

ويتامين A براى فعاليت مويرگ ها و حفظ جدار آنها ضرورى بوده و كمبود آن مى تواند سبب عوارض قلبى عروقى يا خونريزى هاى مغزى شود.

ويتامين A در درمان صداهاى گوش در دوران سالمندى و رفع عوارض آن نقش دارد.

ويتامين A از سلول هاى بدن محافظت كرده و از پيرى زودرس آنها جلوگيرى مى كند.

ويتامين A در درمان بيمارى هاى دستگاه تنفسى و سلولهاى مخاطى آن نقش داشته و كمبود آن موجب آتروفى بافت هاى مخاطى بينى مى گردد.

ويتامين A در دوران بيمارى ها و عفونت هاى مختلف بدن ، سبب افزايش مقاومت بدن شده و به سلامت بدن كمك مى كند.

ويتامين A در رشد و نمو كودكان تأثير حياتى دارد و موجب فعاليت آنان مى شود.

ويتامين A در درمان اگزما و خارش شديد پوستى مؤثر است.

توجه داشته باشيد از آنجا كه ويتامين A از جمله ويتامين هاى محلول در چربى است و از بدن دفع نمى شود مصرف بيش از حد آن مى تواند سبب مسموميت شود بنابراين مصرف خودسرانه مكمل ويتامين A بدون تجويز پزشك توصيه نمى شود.

كمبود ويتامين A عوارضى براى بدن به دنبال دارد كه مى تواند سلامت فرد را تهديد كند.

كمبود ويتامين A در كشور هاى توسعه يافته نادر است اما در بسيارى از كشورهاى در حال توسعه مردم از كمبود ويتامين A رنج مى برند.

زنان باردار ، مادران شيرده ، نوزادان و كودكان بيش از ساير افراد در معرض خطر كمبود ويتامين A قرار دارند.

كمبود شديد ويتامين A مى تواند منجر به التهابات پوستى ، شب كورى ، نابارورى ، اختلالات رشد و عفونت تنفسى شود.

خشك شدن پوست در اثر كمبود ويتامين A :

اين ويتامين براى توليد و ترميم سلولهاى پوست ضرورى است و به بهبود التهابات پوستى كمك مى كند، همچنين كمبود ويتامين A مى تواند سبب گسترش اگزما شود ، به دنبال اگزما عوارضى چون خشكى ، خارش و التهاب پوست ايجاد مى شود

مشكلات چشمى در اثر كمبود ويتامين A :

كمبود شديد ويتامين A مى تواند منجر به كورى كامل و از بين رفتن قرنيه شود . از اولين نشانه هاى كمبود ويتامين A ، خشكى چشم يا ناتوانى چشم در توليد اشك است.

كمبود شديد ويتامين A مى تواند منجر به شب كورى شود.

مشكلات نابارورى و سقط جنين در اثر كمبود ويتامين A :

ويتامين A براى توليدمثل در زنان و مردان ضرورى است. اين ويتامين باعث رشد مناسب نوزاد مى شود.

همچنين كودكانى كه كمبود ويتامين A دارند ممكن است رشد مناسبى نداشته باشند. اين ويتامين براى رشد ضرورى است.

مشكلات عفونى بر اثر كمبود ويتامين A :

عفونت هاى مكرر ، خصوصاً در گلو و ريه ممكن است از نشانه هاى كمبود ويتامين A باشد.

از سوى ديگر ، برخى مطالعات نشان مى دهد كه مكمل هاى ويتامين A ممكن است خطر ابتلا به عفونت هاى گلو و ريه را تا ٨ درصد افزايش دهد بنابراين توصيه مى شود مكمل فقط براى كسانى كه داراى كمبود واقعى اين ويتامين هستند تجويز شود.

كمبود ويتامين A در روند بهبود زخم و جراحات اختلال ايجاد مى كند:

زخم هايى كه بعد از جراحى به خوبى درمان نمى شوند ممكن است به سطح پايين ويتامين A مربوط باشد. اين موضوع مى تواند به دليل نقش ويتامين A در ساخت كلاژن و سلامت پوست باشد.

از آنجايى كه ويتامين A باعث بهبود ضايعات پوستى و التهابات پوستى مى شود ، ممكن است در جلوگيرى و يا درمان آكنه نيز مؤثر باشد.

 

ويتامين A از ويتامين هاى ضرورى بدن مى باشد ولى بايد از مصرف دوز بالاى آن خوددارى كرد زيرا سبب مسموميت با اين ويتامين مى شود.

بهتر است ويتامين A از رژيم غذايى تأمين شود ولى در صورت نياز به مصرف مكمل دوز مصرف مكمل توسط پزشك تعيين مى شود.

ويتامين A از ويتامين هاى محلول در چربى است و مازاد آن توسط ادرار دفع نمى شود. هنگامى كه مقدار آن در بدن افزايش يابد فرد دچار مسموميت با ويتامين A مى شود.

علائم اين بيمارى شامل مشكلات بينايى ، تغييرات پوستى و دردهاى استخوانى مى باشد.

در موارد مزمن ممكن است فرد دچار آسيب كبدى يا فشار مغزى شود.

مسموميت با ويتامين A علائم متعددى دارد كه در حالت حاد و مزمن اين بيمارى متفاوت است.

هر دو حالت اين بيمارى موجب بروز سردرد و بثورات جلدى و خارش مى شود.

حالت حاد اين بيمارى  ممكن است با علائمى مانند تهوع ، خواب آلودگى ، استفراغ ، زودرنجى ، دردهاى شكمى يا احساس فشار در سر همراه باشد.

علائم حالت مزمن اين بيمارى شامل زخم هاى دهانى ، تورم و درد استخوان ها ، شكنندگى ناخن ها ، كاهش اشتها ، تركيدگى گوشه لب ، تارى با تغيير ديد ، منگى ، تهوع و استفراغ ، حساسيت به نور خورشيد ، زبرى و خشكى و پوسته پوسته شدن پوست ، زردى ، ريزش مو ، احساس پريشانى و عفونت هاى تنفسى مى باشد.

كودكان ممكن است داراى علائمى مازاد بر علائم ذكر شده باشند مانند عدم وزن گيرى ، نرمى جمجمه ، بر آمدگى در مردمك چشم ، اغماء ، دوبينى و داشتن بر آمدگى هاى نرم روى سر.

يك نشانه منحصر به فرد مصرف بيش از حد بتا-كاروتن كاروتنودرما نام دارد كه موجب زرد يا نارنجى رنگ شدن پوست مى شود ، اما اين شرايط خطرناك نيست.

برخى داروها مانند ارليستات كه از داروهاى رايج كاهش وزن است بر چگونگى جذب ويتامين A مؤثر است و جذب ويتامين هاى محلول در چربى از جمله ويتامين A را كاهش مى دهد بنابراين در صورت مصرف اين نوع داروها بايد تحت نظر پزشك از مولتى ويتامين حاوى ويتامين A استفاده شود.

بطوركلى مصرف بيش از حد مواد غذايى حيوانى مانند جگر يا روغن ماهى ، علاوه بر مصرف دوزهاى بالا مكمل هاى ويتامين A خطر مسموميت با اين ويتامين را افزايش مى دهد.

بسيارى از مولتى ويتامين ها حاوى ويتامين A هستند بنابراين براى جلوگيرى از مسموميت ناشى از مصرف بالاى ويتامين ها توصيه مى شود مصرف كليه مولتى ويتامين ها تحت نظر پزشك صورت گيرد و از مصرف خودسرانه آنها پرهيز شود.