علت، علائم و درمان بلع دردناک چیست؟

کلمه “ادینوفاژی (Odynophagia)” یا بلع دردناک، واژه‌ای تهدیدآمیز به نظر می‌رسد. اما این واژه یک اصطلاح پزشکی برای وجود درد هنگام بلع غذا و نوشیدنی‌ها می‌باشد. گاهی اوقات این اختلال با بیماری “دیسفاژی” یا ”اختلال در بلع” اشتباه گرفته می‌شود. به وجود درد هنگام بلع در دهان، گلو، یا مری (لوله‌ای که دهان را به معده متصل می‌کند) بلع دردناک می‌گویند.

احساس درد موقع بلعیدن غذا می‌تواند در اثر تحریک گلو یا آسیب‌دیدگی لایه مخاطی این ناحیه به وجود آید. لایه مخاطی بافتی نرم و مرطوب است که بخش‌های خاصی از داخل بدن مانند بینی، معده، گوش و غیره را پوشش می‌دهد.
در اثر نوشیدن و خوردن مداوم غذاهای خیلی گرم و یا خیلی سرد، ممکن است لایه مخاطی تحرک شده و آسیب ببیند.
شما می‌توانید در مورد مواد غذایی سالم و سبک زندگی مناسب جهت جلوگیری از این شرایط، با متخصص گوارش خود مشورت نمایید.

علت بلع دردناک

درد موقع قورت دادن غذا ممکن است از دهان، گلو (حلق) یا مری نشأت بگیرد. گاهی اوقات بلع دردناک مربوط به آسیب‌دیدگی حنجره می‌شود. مکانیسم بلع (ارادی و غیرارادی) از گلو شروع شده و تا مری امتداد می‌یابد، فرایندی که تحت عنوان” انعکاس بلع” شناخته می‌شود. دردی که ممکن است هنگام بلع در دهان یا گلو (علل اوروفارنکس) احساس شود، می‌تواند مربوط به مشکلات مری باشد، در این موارد ممکن است در ناحیه قفسه سینه نیز درد وجود داشته باشد.
بسیاری از بیماران مبتلا به عفونت دهان، گلو و مری، بلع دردناک را به‌عنوان تنها علامت اصلی خود در عفونت‌های مزمن گزارش می‌دهند. دکتر مسعود صدرالدینی متخصص داخلی، فوق تخصص گوارش در تهران با بروز ترین تکنیک ها اقدام به تشخیص و درمان بیماری های معده، کبد، دستگاه گوارش و .. می نماید.

علائم بلع دردناک

ممکن است هم‌زمان باوجود درد هنگام بلع، دیسفاژی یا اختلال در بلع نیز وجود داشته باشد. همچنین ممکن است باوجود طبیعی بودن فرایند بلع و عدم برگشت غذا، درد به‌تنهایی وجود داشته باشد.

گاهی اوقات بلع دردناک می‌تواند هم‌زمان با ”سندروم سوزش و یا درد دهان” باشد. در این مورد، هنگام بلع درد شدیدتر می‌شود. عوامل التهابی متعددی می‌تواند باعث بروز سندرم سوزش دهان (stomatodynia)، گردد، به‌خصوص در مواردی که درد تا گلو امتداد می‌یابد.

در این موارد هنگام بلع، جویدن و هضم غذا درد شدیدتر خواهد شد. بلع دردناک هنگام خوردن غذا و یا نوشیدنی‌های گرم می‌تواند نشان‌دهنده وجود یک ضایعه در گلو مانند یک زخم باشد.

درد هنگام قورت دادن در صبح می‌تواند در اثر بیماری ریفلاکس شدید (GERD) ایجاد شود که در پی آن گلو ملتهب می‌گردد. گلودرد مداوم در صبح، یکی از عوارض “فارنژیت ریفلاکس” (التهاب گلو در اثر ریفلاکس معده) محسوب می‌شود.

بلع دردناک ممکن است با تنگی نفس و یا اختلال صوت (گرفتگی صدا، تغییر در صدا) همراه باشد. در این موارد ممکن است حنجره یا نای آسیب دیده باشد و یا گلو دچار انسداد نسبی شده باشد.

اختلال بلع در بزرگسالان

در ذیل به برخی از متداول ترین علل اختلال بلع در بزرگسالان اشاره می نماییم:

•     عفونت‌ دستگاه گوارشی
• عفونت‌های حاد یا مزمن دهانی، التهاب و عفونت لوزه‌ها، گلو، اپی گلوتیت وازوفاژیت (مری) می‌تواند موجب درد هنگام بلعیدن غذا گردد.
• درد در عفونت‌های شدید، مشخص‌تر است و در بعضی از موارد، دیسفاژی (اختلال در بلعیدن غذا) نیز ممکن است وجود داشته باشد.
• بسیاری از بیماران مبتلا به عفونت دهان، گلو و مری، بلع دردناک را به‌عنوان تنها علامت اصلی خود در عفونت‌های مزمن گزارش می‌دهند. عفونت می‌تواند موجب زخم، جراحت، آبسه و یا التهاب منتشر در ساختارهای مربوطه گردد.

برخی از علل عفونی مرتبط با بلع دردناک عبارت‌اند از:

     کاندیدیازیس دهانی (برفک دهان)
    عفونت اولیه HIV و همچنین عفونت‌های دستگاه فوقانی گوارش
     ویروس سیتومگالوویروس (CMV)
    ویروس اپشتین بار (EBV)
     هرگونه عفونت حاد یا مزمن که باعث گلودرد شود.
    ویروس هرپس سیمپلکس (HSV)
    اجسام خارجی

اجسام خارجی یا اشیائی که در پوشش گلو و یا مری گیر می‌کنند، می‌توانند موجب انسداد کامل و یا بخشی از این مناطق شده و باعث دردناک شدن عمل بلع گردند.

انسداد گلو بر تنفس نیز تأثیر می‌گذارد. اجسام خارجی کوچک و نوک‌تیز مانند استخوان ماهی از علل شایعی هستند، که می‌تواند منجر به سوراخ شدن دیواره گلو، لوزه‌ها و یا مری شوند.

    التهاب، جراحت و زخم

تعدادی عامل غیر عفونی نیز وجود دارد که می‌تواند باعث التهاب و زخم دستگاه گوارش شوند. با توجه به نقش حنجره در فرایند بلع غذا، التهاب حنجره نیز می‌تواند باعث بلع دردناک شود.

برخی از این علت‌ها عبارت‌اند از: تروما یا ضربه، غذاها یا نوشیدنی‌های گرم، مواد غذایی تند، بیماری‌های خود ایمنی، تابش اشعه، ریفلاکس اسید معده (GERD) و استنشاق گازهای سمی. آبسه و یا زخم در گلو و مری  نیز می‌تواند باعث بلع دردناک شود.

    تومورها

سرطان مری، گلو، حنجره، تیروئید، گردن و دهان نیز می‌توانند باعث بلع دردناک شوند. این عارضه باید در افراد پرخطر مانند افراد سیگاری به‌عنوان یک عامل احتمال در نظر گرفته شود، به‌خصوص اگر اختلال بلع و کاهش وزن ناخواسته نیز وجود داشته باشد.

    اختلالات مری

شرایط زیر که عمدتاً مری را تحت تأثیر قرار می‌دهند، می‌تواند باعث بلع دردناک شود. معمولاً درد در قفسه سینه نیز در اثر وجود عارضه در مری همراه با بلع دردناک وجود خواهد داشت.

بیماران اغلب، به‌اشتباه، علائم خود را به‌صورت درد پس از بلع عنوان می‌کنند، اگرچه این عارضه‌ها می‌توانند با فاز غیرارادی مری هنگام بلع مربوط باشند.

    بیماری آشالازی
    اسپاسم مری – منتشر یا سندرم فندق‌شکن
    پاره یا سوراخ شدگی مری
    زخم مری
    اختلال پره‌های مری
    ریفلاکس یا بازگشت اسید معده به مری
    دیورتیکول زنکر

تشخیص بلع دردناک

برای تشخیص بلع دردناک آزمایش خاص و واحدی وجود ندارد، پزشک شما بلع دردناک و علت زمینه‌ای ان را می‌تواند بر اساس علائمی که تجربه می‌کنید، تشخیص دهد.

اگر متخصص گوارش به وجود سرطان به‌عنوان یک علت زمینه‌ای مشکوک شود، ممکن است برای مطمئن شدن از تشخیص خود، بیوپسی یا نمونه‌برداری انجام دهد.

درمان بلع دردناک

در هنگام درمان بلع دردناک بهتر است یک رویکرد دومرحله‌ای اتخاذ شود: هم علائم بیمار تحت درمان قرار بگیرند و هم علت زمینه‌ای بیماری مورد توجه قرار گیرد.

اگر علت بلع دردناک حاد، وجود سرطان تشخیص داده شود، در درمان به‌احتمال‌زیاد هم سرطان و هم بلع دردناک به‌طور هم‌زمان موردتوجه قرار می‌گیرند.

برای درمان بلع دردناک ناشی از سرطان ممکن است فرد تحت شیمی‌درمانی و پرتودرمانی قرار بگیرد تا اندازه تومور کوچک‌تر شده و از گسترش ان به سایر اندام‌ها جلوگیری به عمل آید. اما درمان دقیق و تخصصی به‌شدت بیماری و محل قرارگیری تومور بستگی دارد. همچنین ممکن است برای برداشت تومور از عمل جراحی کمک گرفته شود.

درمان‌های دیگر علت زمینه‌ای بلع دردناک می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

   - در صورت وجود ضایعه یا زخم ممکن است با عمل جراحی اصلاح شود.
   - اگر عفونت فوقانی دستگاه تنفسی عامل بیماری باشد، ممکن است برای فرد داروهای ضد احتقان و آنتی‌بیوتیک تجویز شود.
   - اگر عامل بیماری بازگشت اسید یا ریفلاکس باشد، ممکن است از داروهای غیر نسخه‌ای آنتی‌اسید استفاده گردد. اگر بیماری شدیدتر باشد و یا داروهای غیر نسخه‌ای ضد اسید مؤثر نباشد، ممکن پزشک برای شما داروهای خاص تجویز نماید.

 همچنین شما باید از مصرف نعناع، الکل و نوشیدنی‌های کافئین دار اجتناب ورزید چراکه هریک از آن‌ها می‌تواند شرایط ریفلاکس را بدتر نماید. هنگامی‌که شما علت زمینه‌ای بیماری بلع دردناک را برطرف نمایید، درد  و علائم شما شروع بهبودی خواهند نمود.
نتیجه گیری

بلع دردناک می تواند به دلایل متفاوتی در فرد بروز نماید. لذا تشخیص علت اصلی عوارض ناشی از آن بر عهده پزشک متخصص گوارش می باشد.