بیماری های همه گیر در 100 سال اخیر

آیا تا کنون نام اپیدمی به گوش شما رسیده‌است؟ نام پاندمی چطور؟ آیا بیماری‌هایی که تعداد زیادی از افراد دنیا را درگیر کردند و کشته‌های زیادی دادند را می‌شناسید؟

اگر این سوالات برای شما جالب هستند و شما هم با اتفاقی که در چند سال اخیر با کووید-۱۹ افتاده‌است نسبت به پاندمی‌ها و اپیدمی‌ها حساس شده‌اید، بهتر است این مطلب را تا انتها بخوانید.

در این مطلب تلاش کرده‌ایم شما را با ۱۰ بیماری همه‌گیر که در ۱۰۰ سال اخیر افتاده‌است آشنا کنیم و کمی درباره آنها به شما اطلاعات بدهیم. شاید برای بیماری‌های همه‌گیر سال‌های آینده آماده‌تر باشیم و رویه برخورد ما با آنها متفاوت‌تر از آنچه تا کنون بوده‌است باشد.

اپیدمی یا پاندمی، کدام یک بیماری همه گیر است؟

اول بیایید با معنی اپیدمی و پاندمی آشنا شوید. شناخت این دو واژه می‌تواند ما را در یک صفحه‌ی مشترک قرار دهد و ساده‌تر درباره بیماری‌های همه‌گیر جهانی صحبت کنیم.

اپیدمی چیست؟

هنگامی که یک بیماری در یک بازه‌ی زمانی کوتاه در میان تعداد زیادی از افراد یک کشور پخش می‌شود و آمار ابتلا به آن در یک زمان مشخص و کوتاه بسیار بالاست، اپیدمی نامیده می‌شود.

پاندمی چیست؟

پاندمی کمی جدی‌تر از اپیدمی است. اپیدمی مختص افراد یک کشور است اما پاندمی اینطور نیست و فراتر از مرزهای کشورها می‌رود. زمانی که یک بیماری در یک بازه‌ی زمانی کوتاه در میان افراد جهان پخش می‌شود و مبتلایان و قربانیان زیادی به وجود می‌آورد، پاندمی رخ داده‌است.

هم پاندمی و هم اپیدمی در تاریخ ۱۰۰ سال گذشته رخ داده‌است و قربانیان زیادی گرفته‌اند. آشنایی با تعدادی از آنها می‌تواند دید بهتری از پاندمی و اپیدمی به شما بدهد.

1. پاندمی طاعون

بیماری طاعون بارها و بارها در طول تاریخ بشر ایجاد بیماری‌زایی کرده‌است و پاندمی‌های وحشتناکی را برای انسان‌ها ایجاد کرده‌است. این بیماری تا سال ۱۸۹۴ ناشناخته بود تا اینکه دانشمند الکساندر یرسین آن را کشف کرد. این بیماری مسری با عامل باکتریایی باسیل یرسینیا پستیس (Yersinia pestis) ایجاد می‌شود. طاعون از طریق پستانداران کوچک و کک‌هایی که بر روی بدن آنها زندگی می‌کنند پخش می‌شود و انتشار پیدا می‌کند که یکی از مثال‌های آنها موش است.

به طور کلی ۳ نوع طاعون وجود دارد که هر سه مشکلات بسیاری برای انسان‌ها ایجاد کرده‌اند. این سه نوع عبارت‌اند از؛

• طاعون خیارکی
• طاعون سپتیسمیک (عفونت خونی)
• طاعون ریوی

کک‌های ناقل بیماری یک موش را گاز می‌گیرند و او را بیمار می‌کنند. سپس کک‌های دیگر هم موش آلوده را گاز می‌گیرند و تعداد زیادی موش بیمار در سطح شهر پخش می‌شود. این حیوانات موذی و جوندگان با گاز گرفتن انسان‌ها، آن‌ها را آلوده می‌کنند و بیماری را بین انسان‌ها پخش می‌کنند. انسان‌ها می‌توانند با تماس با لباس‌های فرد آلوده و تنفس دراپلت‌های آلوده به این بیماری مبتلا شوند.

پاندمی‌های تاریخی که طاعون ایجاد کرده‌است، متنوع بوده‌اند اما موردی که حدودا ۱۰۰ سال گذشته رخ داده‌است از سال ۱۸۵۵ تا ۱۹۶۰ بوده  است و ۱۲ تا ۱۵ میلیون انسان را قربانی کرده‌است.

2. پاندمی وبا

این بیماری روده باریک را درگیر می‌کند و باکتری آن از طریق آب آلوده وارد بدن می‌شود. اسم باکتری و عامل ایجاد این بیماری ویبریا کلرا است. آب و غذایی که به مدفوع فرد مبتلا آلوده شده‌باشد می‌تواند ایجاد بیماری‌زایی کند و به سرعت در سطح منطقه پخش می‌شود. از آنجایی که عامل آلودگی از طریق خوردن آب و غذا منتشر می‌شود، می‌تواند در زمانی کوتاه تعداد زیادی را در مناطق دور دست هم آلوده کند.

این بیماری مسئول ایجاد ۷ پاندمی بزرگ در جهان بوده‌است که آخرین آن ۱۹۷۰ تمام شد. بعد از آن همه‌گیری چندان دیده نشده است مگر در درگیری‌ها، جنگ‌ها، بلایایی طبیعی و شرایطی که افراد زیادی در مناطق جغرافیایی کوچک مجبور به زندگی در شرایط سخت شده‌باشد. نجات یافتن از وبا چندان ساده نیست و مرگ و میر آن بالاست.

پاندمی هفتم از سال ۱۹۶۱ تا ۱۹۷۰ بوده است و مردم را در مقیاس جهانی درگیر کرد و از مرز قاره‌ها هم عبور کرد.

3. پاندمی آنفولانزا

بیماری آنفولانزا عوامل مختلفی دارد و ویروس‌های متنوعی این بیماری را در تعداد زیادی از مردم جهان ایجاد کرده و پاندمی به وجود آورده‌اند. این ویروس، به دستگاه تنفس حمله می‌کند و می‌تواند به طور خفیف یا شدید بیماری‌زایی کند.

در ۱۵۰ سال گذشته ۶ پاندمی بزرگ آنفولانزا مردم را درگیر کرده‌است که بیشترین آمار مرگ و میر در انفولانزای اسپانیایی در سال ۱۹۱۸ بوده است که ۱۰۰ میلیون را از بین برد.

4. ایدز

بیماری دیگری که در ۱۰۰ سال گذشته ایجاد پاندمی کرده‌است ایدز بوده است که تحت تاثیر ویروس HIV بیماری‌زایی می‌کند. اولین بار در سال ۱۹۸۱ شناخته شد و هیچ درمانی ندارد و در اثر سکس محافظت نشده در بین افراد انتشار پیدا می‌کند. این تنها راه انتقال بیماری نیست و استفاده از سرنگ آلوده، تزریق خون آلوده یا از مادر به جنین هم می‌تواند منتقل شود.

این بیماری میلیون‌ها انسان را آلوده کرده‌است و همچنان هم در حال بیمار کردن بسیاری از افراد است. البته اخیرا روش‌های درمانی ایجاد شده‌اند که فرد می‌تواند ایدز کشنده را به یک بیماری مزمن تبدیل کند و آن را تحت کنترل درآورد.

۵۵.۹ تا ۱۰۰ میلیون فرد آلوده تا کنون گزارش شده‌اند که بیش از ۳۵ میلیون آنها از بین رفته‌اند.

5. سارس

سارس یا نشانگان تنفسی حاد بیماری دیگری است که در جهان ایجاد پاندمی کرده‌است. این بیماری نیز توسط نوعی کرونا ویروس ایجاد می‌شود و به دستگاه تنفسی حمله می‌کند. انتقال بیماری از طریق تنفس است. این بیماری اولین بار در سال ۲۰۰۲ در چین دیده شد و سپس به ۳۰ کشور دیگر جهان انتشار پیدا کرد. مدت‌ها طول کشید تا آرام آرام علائم فروکش کنند و در سال ۲۰۰۴ دیگر موردی از ابتلا به سارس گزارش نشده است. این بیماری ۸۰۹۶ فرد را در جهان آلوده کرد و ۷۷۴ کشته داد.

6. ابولا

ابولا نوعی بیماری ویروسی است که ایجاد تب هموراژیک می‌کند و توسط ابولا ویروس ایجاد می‌شود. اولین بار در سال ۱۹۷۶ در سودان دیده و شناخته شد. این بیماری معمولا در کشورهای آفریقایی ایجاد بیماری می‌کرد تا اینکه در سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۶ در کشور‌های دیگر هم انتشار پیدا کرد و ایجاد پاندمی نمود. ابولا در این سالها ۲۸۶۴۶ نفر را آلوده کرد و باعث مرگ ۱۱۳۲۳ نفر سد.

7. کووید-۱۹

کرونا یا کووید-۱۹ آخرین پاندمی قرن بوده‌است. این بیماری توسط نوعی کرونا ویروس ایجاد می‌شود و عفونت حاد تنفسی ایجاد می‌کند. اولین بیماران در سال ۲۰۱۹ در ووهان چین دیده‌شدند و بعد از آنها در سراسر جهان گسترش پیدا کردند. این پاندمی یکی از کشنده‌ترین پاندمی‌های تاریخ بشر بوده‌است.

انتقال آن از طریق ذرات تنفسی است. این بیماری تا آپریل سال ۲۰۲۱، ۱۳۹ میلیون انسان را آلوده کرده است و باعث مرگ و میر ۳ میلیون نفر شده‌است.